HIPPODROOM
TE GROENENDAAL
In 1887 vond koning Leopold II dat er dringend een nieuwe hippodroom moest worden gebouwd met ruime afmetingen en brede bochten omdat, naar zijn oordeel, deze van Bosvoorde te klein was en de bochten te scherp. Zijn keuze viel op de groeve van Groenendaal midden het Zoniënwoud. Met zijn gekend dynamisme zette hij er ook de nodige spoed achter en reeds op 28 maart 1888 verscheen in het Staatsblad op blz. 988 de wet die de oprichting van een renbaan te Groenendaal toeliet. Het werd een staatszaak op het hoogste niveau vermits de wet ondertekend werd door koning Leopold II, A.Beernaert, minister van Financiën, J.Devolder, minister van Binnenlandse Zaken en Openbaar Onderwijs, Ridder de Moreau, minister van Industrie, Landbouw en Openbare Werken, Vandenpeereboom, minister van Spoorwegen, Post en Telegrafie, L.Lejeune, minister van Justitie. Dit zal wel zowat de voltallige regering geweest zijn, vermits er toen nog geen inflatie was van ministers zoals nu.
Door een akte van verhuring,
verleden op 29/02/1888 (dus een maand voor het verschijnen van de wet) werd een
terrein gelegen op het grondgebied van de gemeente Hoeilaart en volgens meting
uitgevoerd door "arpenteur forestier" Servais, hebbende een
oppervlakte van 49 Ha.02a. door de Belgische Staat verhuurt aan de Societe des
Steeple Chases de Belgique voor de oprichting van een renbaan.
De akte werd voor de Belgische
Staat door August Beernaert, minister van Financiën, en Ridder A. de Moreau
minister van Landbouw, ondertekend.
De Societe des Steeple Chases de
Belgique was vertegenwoordigd door graaf Adhemar d'Oultremont, Victor Allard,
Edmond Drugman, ridder Gaston Heynderick, Leon Lambert, burggraaf Allard de
Jonghe, Prins Ernest de Ligne, generaal Alfred d'Olivier, graaf Ferdinand
d'Oultremont, Emile Van Derton, Maurice Parmentier, Alfred Orban.
Het terrein werd verhuurd voor een
periode van 27 jaar tegen een jaarlijkse huurprijs van 7.353 F!. (gerekend
tegen 150 Fr. per Ha). De oppervlakte werd steeds groter. Door een akte
verleden op 04/08/1895 verkreeg de Ste des Steeple Chases het vruchtgebruik van
de Dude kloosterhoeve' met bijhorende velden en weiden hetzij ~22 Ha tegen
betaling van 2000 Fr. per jaar en de levering van twintig kubieke meter mest
voor een periode van 18 jaar. Deze uitbreiding was noodzakelijk voor het
aanleggen van trainingspistes. Door een akte verleden per 03/03/1903 werden
nogmaals twee hectaren Zonienwoud afgestaan voor het vergroten van de renbaan.
Ingevolge diverse aanpassingen beliep de totale pacht in 1906 reeds 72 Ha 50 ca
(1). Onnodig te zeggen dat op de vervaldag al deze overeenkomsten steeds werden
hernieuwd. Ik bespaar u de opsommin8 en de details hiervan. Rond de renbaan
werden metalen tribunes opgetrokken, opgesmukt met versieringen in smeedijzer,
dit alles in de stijl Eiffel!, zoals de mode het voorschreef op het einde van
de negentiende eeuw. In 1892 werd de renbaan verbonden Bet het spoor en werd er
door de N.M.B.S. een station Groenendaal-Hippodroom gebouwd. Dit was een enorme
stap vooruit vermits er op de rendagen speciale treinen werden ingezet met
bestemming Groenendaal.
Zoals reeds
vermeld werd de renbaan opgericht en uitgebaat door de Steeple Chases
vereniging die op 22/07/ 1889 haar eerste !lreunion!l organiseerde. De eerste
jaren werden de vlakke-, hagen- en hinderniswedstrijden op dezelfde piste
gelopen. In 1892 werd er de 1600-meter rechte lijn aan gelegd. Dit was en is
nog steeds een primeur in België. Helaas voor de vereniging, het 8rote publiek
gaf de voorkeur aan het gemakkelijker te bereiken Bosvoorde. Ondanks de
inspanningen welke de organisatoren zich ge.troostten, ging het van kwaad tot
erger en kwamen er financiële problemen. Noodgedwongen werd contact opgenomen:
met de Ste Royale d ' Encouragement !I die de renbaan van Bosvoorde beheerde
(en op dezelfde dagen organiseerde als Groenendaal). Deze onderhandelin8en
werden in 1899 besloten met de overname van de installaties door de Ste
d'Encouragement terwijl de Ste des Steeple Chases ontbonden werd. Deze ingreep
miste haar effect niet. In het begin van deze eeuw kende Groenendaal een
bloeiperiode.
In 1910
zette baron Brugman de Walzin de Steeple Chasevereniging terug in het zadel.
Deze vereniging wordt voortaan huurder van de renbaan voor iedere manifestatie
welke ze organiseert; wat tot op heden nog steeds het geval is. Sedert 75 jaar
bestaan er nauwe banden tussen beide verenigingen. AIs gevolg van deze
samenwerking werd er in 1910 een hindernissenbaan aangelegd om de vluchtbaan
niet meer te beschadigen. Voor het ogenblik is Groenendaal de enige renbaan in
België met drie afzonderlijke pistes: een voor vlakke, een voor hagen en een
voor steeple rennen.
DE PAARDESPORT ALS BRON VAN
WERKVERSCHAFFING EN STIMULANS VOOR DE HANDEL TE HOEILAART.
De gunstige
invloed op economisch vlak was enorm. Ve1e kapitaalkrachtige eigenaars van
renpaarden bouwden hun stal en met de nodige infrastructuur en woongelegenheid
voor trainer in de onmiddellijke nabijheid van de renbaan en de oefenpistes.
Deze reuzestallen werden vooral opgericht te Groenendaal, te Welriekende en op
den Dumberg. Ook zelfstandige trainers kwamen zich te Hoeilaart vestigen en
bouwden er hun stallen. Zelfs een paar geboren en getogen Hoeilanders waagden
zich in de stiel en bouwden hun eigen stallen zoals Firmin Sombrijn en Georges
Laureys. Deze intense bouwactiviteit verschafte werk aan vele dorpsgenoten. Ook
de rechtstreekse werkverschaffing was zeer groot in de periode tussen de twee
wereldoorlogen. De norm was toen: een stalgast voor drie paarden. Vermits de
stallen toen maximaal bezet waren, herbergden ze zo wat 600 paarden, wat ons
brengt op ~200 stalgasten. Voeg hierbij de trainers, de jockeys, de begeleiders
(garçons de voyage) enz. en men komt tot een minimum van 250 gezinnen die
rechtstreeks van de paardensport leefden. Dit getal is echter nog te verhogen
met het personeel tewerkgesteld op de renbaan zelf. Daar was Stanislas Steels
gedurende 52 jaar opziener (1909-1961) en hij had 12 werklieden in dienst,
terwijl er op de oefenpiste 6 man waren tewerkgesteld. Tussen haakjes,
Stanislas Steels werd in de twintiger jaren op de renbaan gedecoreerd door de
koning van Roemenie en dit in tegenwoordigheid van koning Albert, koningin
'Elisabeth en de koningin van Roemenië. In de jaren dertig (crisisjaren) was
er, in tegenstelling tot elders, geen werkloosheid te Hoeilaart. Integendeel,
het aantrekken van de nodige arbeidskrachten was een reëel probleem.. Alhoewel
men ook rekruteerde in de omliggende gemeenten bleek dit onvoldoend en plaatste
men advertenties in de Engelse dagbladen voor het aantrekken van stalgasten en
dit met gunstig resultaat. Deze gastarbeiders avant la lettre verbleven in de
vele cafes te Groenendaal en Welriekende waar men kost en inwoon verleende.
Maar ook in Hoeilaart Centrum o.a. bij Dawson (bijnaam Mijns) waren er in
pension evenals bij particulieren. Voeg daarbij de hoefsmeden (Vermeulen), de
vervoerfirma (Capillon), de zadelmaker (Swinnen) en anderen. Ook de handel zag
zijn omzet stijgen en de zelfstandige "stielmannen" deden goede
zaken. Velen waren dag in dag uit aan het werk hetzij op de renbaan zelf,
hetzij in de vele stallen.
BETROKKENHEID VAN DE
BEVOLKING MET DE RENBAAN EN DE INTEGRATIE VAN DIT APART WERELDJE IN DE LOCALE
GEMEENSCHAP.
Wanneer het
"koers" was, trokken de Hoeilanders 's Zondags naar Groenendaal waar
er voor iedereen wel wat te bel even viel; en de mooie wandeling was ook
meegenomen. Men kon er de rennen bekijken, men kon een paardje spelen, men kon
er genie ten van de "ambiance" en men kon er een pintje pakken. Velen
hadden voldoende aan het spektakel op het plein voor de ingang. De
"High-life" zien arriveren in hun droomautos, de dames gehuld in dure
toilet ten en de heren met hoge hoed zien uitstappen, leverde voor vele
huisvrouwen al genoeg stof op om er een week lang over te kletsen met de andere
klappeien. Het plein was ook bevolkt met venters allerhande die luidkeels hun
waar aanprezen. Voorwaar een uniek spektakel!
Gedurende vele jaren was er dan nog
het "alternatief circuit I’.Rechts van de ingang&. naar de
volksplaatsen (pelouse) kon men van in het Zonienwoud de paarden over een
beperkte afstand zien lopen. Wel, daar fungeerde een zwart circuit" met
alles erop en eraan. Er waren bookmakers die hun "plank" aan een boom
nagelden en waar men voor 5 FI. een 'zetje" kon doen. Men verkocht er
alles en nog wat; o.a.het legendarische flesje limonade met de glazen marbel
als sluitstuk, en aan bier was daar 'evenmin gebrek. De organisatie was
perfect. Er waren seingevers die, van op de renbaan~in gebarentaal de
kwoteringenen daarna de officiële uitslag doorseinden naar de
"zwarte" bookmakers in het bos. Men had spionnen staan op de uitkijk
die, bij de komst van gendarmes, hun Pappenheimers met speciale geluiden
alarmeerden. Gans dit gedoe stoof dan met hun korven en "planken" in
alle richtingen verder het Zonienwoud in en bleef zodoende meestal uit de greep
van de wet. In verband hiermee geven wij u hierbij afschrift van het
politiereglement door de gemeenteraad van Hoeilaart uitgevaardigd op 14 maart
1914.
Er kwam ook
regelmatig hoog ~bezoek. Vooral onze vorsten waren trouwe gasten. De grote dag
voor de Hoeilanders was echter O.-L.-Heer-Hemelvaart, want dan werd de
"Grote Steepler Chaise" gel open over een afstand van 5.000 meter. En
iedere Hoeilanders, die naam waardig, toog die dag met de ganse familie naar
Groenendaal want dit evenement mocht in geen geval gemist worden!
Oorspronkelijk
was de Belgische renpaardensport eerder een Engelse' bedoening. In de
beginperiode waren de meeste trainers en jockeys mensen die met hun familie van
Engeland waren overgekomen via Casteau, waar vroeger ook een renbaan was die
echter opgedoekt werd. Ook uit Frankrijk kwamen er specialisten over. Bij de
stalgasten waren er ook een aantal buitenlanders. Als wij 50 jaar teruggaan en
1935 als referentiejaar nemen, dan tellen wij in de bevolkingsregisters van de
gemeente Hoeilaart 126 inschrijvingen van buitenlanders behorende tot 50
families waarvan het gezinshoofd werkzaam was, hetzij als trainer, hetzij als
jockey, hetzij als stalgast. De onderverdeling per nationaliteit was als volgt:
42 Engelse
families
4
Franse
2 Ierse I
1 Hongaarse
1 Roemeense
Wel, deze
families hebben zich onder elkaar niet opgesloten in een getto, maar ze hebben
zich, samen met het Belgisch contingent in dit beroep, volledig geïntegreerd in
de Hoeilaartse gemeenschap. Een voorbeeld: de beide voetbalverenigingen
Hooger-Op en Racing telden in hun rangen'vele buitenlandse spelers en niet van
de minste! Een ander voorbeeld om de betrokkenheid van de Hoeilanders met hun
renbaan te illustreren en die van de wereld van de renpaardensport met het
Hoeilaartse volksleven: in 1930 werd door de "Studiekring der BelgiscQe
Druiven- kweekers" in samenwerking met de toneelmaatschappij "Jong
maar Moedig" in de zaal Barnum (bij den Tuk) een succesrevue opgevoerd \'
in 1 voorspel en 2 deelen met 32 ta£ereelen, 33 zangen en 3 apotheosen"
.geschreven door Victor Goossens. Wel, het tweede deel was volledig gewijd aan
de koers te Groenendaal. Uit die revue stamt het succeslied dat het heden ten
dage nog steeds doet op £eesten allerhande en waarvan wij U de tekst niet
willen onthouden.
DE KOERS IN
GROENENDAAL.
(Wijze: De pastoor z'n koe)
1-‘t Is
weer koers in Groenendaal
Da'k mijn
centen toch weerhaal
Hier in
Groenendaal
Tjoelala
(2)
Koers in
Groenendaal
2-'k Heb
'nen halven dag conge
En 'k zet
ook graag een franksken mee
Hier in
Groenendaal
3-En ik ben
er geren bij
Als het
lukt dan winnen wij
4- 'k Heb
de paarden bestudeerd
Voor het
spelen niet verveerd
5-'k Laat mijn
meest~r in de steek
En 'k
verspeel mijn hele week
6-'k Ben de
vriend van de jockeys
'k Eet
vandaag mee van de kees
7-Moi je
joue pour mon plaisir
Si je perds
pas un soupir
Course a
Groenendael
C'est la
course a Groenendael
8- ' k Ben
hier ook zoals ge ziet
Toch win ik
van ze leven niet
9-En ik ben
juste le contraire
't Peerd da'k speel, da wint van
v~r
10-Ik ben
altijd van de feest
Als ik win dan drink ik 't meest.
Er kwam ook
een lied in de Engelse taal in voor:
JOCKEYS
(Wijze: O
Look! O Look!)
O look, o
look
At
"rock and dell
At lake and
brook ,
It's very
well
On hill and
wood
The air is
fresh
It is here
good
O yes! O
yes!
REFREIN
O yes, o
yes!
It is, it
is here fresh
Let us here
dwell
It's very,
very well.
Ook de
jeugd ging uit te Hoeilaart en trouwde meestal met een Belgische partner (lees
Hoeilaartse). En de bekende radioreporter Luc Varenne, zijn echte naam die
weinigen kennen is Alphonse Tettaerd, is gehuwd met een meisje uit Hoeilaart
van Engelse nationaliteit, nl. Liliane Stanton, dochter van de Engelse trainer
Charly Stanton en van de Hoeilaartse Emma Boddewijn. Luc en Liliane maakten
trouwens kennis in Engeland waar Luc Varenne verbonden was aan Radio Belgique
en waar de familie Stanton als vluchteling verbleef. Na de oorlog hebben ze nog
een tijdje te Groenendaal gewoond.
Zoals reeds
gezegd was de bovenlaag van de renpaarden- sport en elders tot aan w.o.n vooral
Engels getint. Na hun vlucht voor het oprukkende Duitse leger in de meidagen van
1940, kwam er opeens ruimte voor Belgische trainers en jockeys. Onnodig te
zeggen dat ze die kans met beide handen grepen ...en met succes. In de
hieronder vermelde opsomming beperk ik mij tot de stallen gelegen te Hoeilaart
en de trainers en jockeys gedomicilieerd in onze gemeente, alhoewel er ook
centra waren te Bosvoorde en Stokkel waarvan paarden en jockeys natuurlijk
optraden te Groenendaal. Aangezien het' hier een geschiedkundige bijdrage
betreft, loopt het overzicht tot het einde van de veertiger jaren en 'komt de
"Gouden Karwats" of de Hoeilaartse Overijsenaar Gilbert Muyldermans
hier niet in voor. Sorry voor ons aller Gilbert.
Vandesteene
Bourlet Wharton Frank Stanton Charlton
Sebastien
Vandervoort Stan Ellis NILLEVELD
Goodman
Dormer Sombrijn Freddy Sawers Fred Neal Laureys Georges Alfred Hart Fred
Kerckhove Marcel Devis Roger Hart
Barratt
Albert Charly Gunn Moyson Volckaert Serruys Coustry .
Descamps
'Charly Mills
Kerckhove
Gauthier Willy Speer Marcel Devis Kerckhove Marcel Hopper Jimmy Norbert Sawers
Kerckhove Georgy Hopper Fred Fred Butler Kerckhove Tony "Jefke"
Deboodt Jean Follett Depauw Frans Herve Denaigre Lou Follett
"fatke"
Vanpee Bacon Robert Langerome Alain Shaw Marcel Wollanders Willy Barratt
(winnaar van de Steeple te Waregem)
Coppez
Visart de Bocarme Bauwens Van Bree Baron d'Oultremont Wittock
Matthieu Bourg Graaf du Monceau
Decloedt Clavareau Lenoir
Nijs Gebroeders Vanstalle Vandepoel
Baron de
Crawhez Tony Janssens Graaf Cornet Jean Sterckx Baron Brugman de Ways
De twee
beste paarden die de Belgische paardenrensport ooit bezat, waren ongetwijfeld
Prince Rose en Beumont. Beide paarden stonden te Hoeilaart en werden getraind en
bereden door dorpsgenoten. Prince Rose, toebehorend aan H.Coppez, getraind
door" Charlton en bereden door Herve Denaigre, werd zelfs door velen als
het beste paard van Europa gecatalogiseerd. Het won de grote prijs van
St.-Cloud in Frankrijk waar het evenwel, werd bereden door C.Morjau. Later werd
hij aIs dekhengst overgebracht naar een haras in Frankrijk, waar hij ook een
etalon van grote waarde bleek te zijn. Tot zijn "producten" behoren
o.a. Prince Bio en Prince Royal welke in Frankrijk tot de beste paarden werden
gerekend. Een andere afstammeling, "Secretariat" werd uitgevoerd naar
Amerika waar hij veertienmaal liep en veertienmaal won. Prince Rose kwam om in
1944 bij een bombardement van de geallieerde legers in Normandie.
Beumont toebehorend aan Mr.Bauwens,
getraind door Fred Neel en bereden door Willy Speer, won zowat alles wat er in
zijn tijd in België te winnen was.
Een ander bekend Belgisch paard was
Heve dat bereden werd door Achiel Bunker en de grote Steeple Chase van Parijs
heeft gewonnen.
Er zijn helaas
ook tragische ongevallen te vermelden. Zo kwam Fred Butler, gehuwd met Maria
Laureys, vader van de beenhouwers Raymond en Robert, tevens oom van schepen
Georgette Van Essche, in 1928 te Stokkel om het leven bij een val in een
hagenkoers. Ook onze dorpsgenoot Georges Quisthout kwam te Groenendaal om het
leven bij een val op oefening. Ook de jockeys Edward Ellis, Tony Robinson en
D.Renard kwamen om bij een dodelijk ongeval.
Het
vermelden waard is ook het feit dat de Hoeilaartse jockeys Jefke Deboodt en Jim
Hopper, van 1919 tot 1921; in dienst geweest zijn aan het hof van de koning van
Spanje.
DE RENBAAN
TIJDENS DE BEIDE WERELDOORLOGEN.
Het is de
hoogste tijd om een "ouwe-taaie" kwakkel eindelijk eens de nek om te
Wringen. Niettegenstaande de vele {gefantaseerde) reportages hierover in de
pers en andere media en alle verklaringen en redevoeringen ten spijt, kan ik U verzekeren
dat er TIJDENS de oorlog .1914.:-1918 op de renbaan nooit een munitiedepot is
geweest. Dit is trouwens de logica zelf. Welke opperbevelhebber gaat er nu
zijn voorraad munitie stapelen op een open en blote plek in het Zonienwoud die
daarbij nog wereldwijd is bekend, als hij het ganse Zonienwoud heeft om ze te
camoufleren, wat trouwens in de oorlog 1940-1945 is gebeurd. Wat gebeurde er
dan wel op "de koers"? Wel, de daar ontplooide activiteit was heel
vredelievend en humanitair. Te Brussel werd er door een aantal geneesheren en
vooraanstaanden een vereniging gesticht onder de naam "LA GOUTTE DE
LAIT" met de bedoeling onze kinderen en aanstaande moeders van
ondervoeding te redden door een bijkomende melkbedeling. Hiervoor werd de
renbaan van Groenendaal afgehuurd om er een 50-tal melkkoeien op te plaatsen.
In een der tribunes werd zelfs een melkerij ingericht waar boter en kaas werd gemaakt.
De koeien werden gemolken door onder andere: Katrien Toelen, Rosalie
Rowies-Denayer {IIX)eder van Jaak Rawies), Stanske van den Blinde {IIX)eder
Kalaa), Pauline DeGat en Eugenie Piens. In de melkerij werkten ondermeer Jan
Deveen, Rene Piens, Eugene Dewolf, Rene Geers, Guillaume Van Horenbeek {vader
Kalaa), Aime Bondroit, "Baronneke" Van den Bogaerde e.a. Deze mensen
stonden natuurlijk ook in voor de verzorging van het vee.
Er bestond een duidelijk verband
tussen de vereniging actief op de "koers", de soepbedeling en het
"Druppel Melk" te Hoeilaart. Als rode draad vinden wij Rosalie eerst
als koeienmelkster te Groenendaal, daarna in de soepbedeling onder de bijnaam
"Lie van de soep" en later in het "Druppel Melk". Ook Jan
Deveen is een aanwijzing in die richting. Deze moest dagelijks met een
kruiwagen een bidon melk van 25 liter overbrengen van de melkerij te
Groenendaal naar het "druppel melk" op het Lindeke, Daarna moest hij
dezelfde kruik, maar ditmaal gevuld met soep, met zijn, kruiwagen terugvoeren
naar Groenendaal. Over deze en andere humanitaire stichtingen onder
Wereldoorlog I zal er later eveneens een bijdrage volgen.
Maar ik hoor U al de vraag stellen:
wat dan met die ontploffingen op de koers? Wel beste mensen, die ontploffingen
hadden plaats NA de oorlog, namelijk in 1919 en het betrof geen munitie die
daar lag van tijdens de oorlog maar wel van munitie die daar NA de oorlog
werd aangevoerd om te worden ontmijnd. Dat vergt natuurlijk enige uitleg.
Na de oorlog besliste de Belgische regering om de munitie achtergebleven op
alle fronten en die een werkelijk gevaar betekenden voor de bevolking, te
verzamelen en te ontmijnen. Hiervoor werd uitgekeken naar een geschikte plaats,
verwijderd van de bewoonde gebieden en liefst ingesloten in een bos. Hun keuze
viel op de renbaan van Groenendaal, temeer omdat de munitie daar per spoor kon
worden aangevoerd. Op 31 december 1918 werden de eerste Belgische troepen
aangevoerd, namelijk vijf compagnies. Hieronder drie soldaten welke hun hart te
Hoeilaart zouden verliezen, er trouwden en bleven wonen, namelijk Omer
BEDDELEEM (schoonvader van de gewezen Isca-voorzitter Albert Michiels), Daniel
BORREMAN (vader van Eendracht-voorzitter Gerrnain) en Gustave BILLIOUW
(grootvader van de voetballers Martin Fonteyn van FC Overijse en Henri Fonteyn
van Racing Hoeilaart). Daarna werden 610 krijgsgevangenen aangevoerd. Deze
werden gelegerd in een tentenkamp in het stuk Zonienwoud dat een driehoek vormt
tussen de Steenweg naar Terhulpen, de Ildefons Van Dammestraat (tot aan kleine
brug) en de spoorlijn (achter het station van Groenendaal).
De eerste opdracht was het
aanleggen van rails van in het station van "de koers" dwars over de
Steenweg naar Waterloo naar de achterkant van de renbaan beter bekend als de
pelouse (volksplaatsen) om de aangevoerde munitie in wagonnetjes over te laden
en deze naar de ontmijningsplaats te duwen. Eens dit werk voltooit, kon de
operatie ontmijning beginnen. De aangevoerde munitietreinen werden gelost en de
inhoud een eerste maal gestapeld op de kade van het station "koers".
Daarna werd
ze overgeladen in kleine wagonnetjes, ter bestemming geduwd en daar een tweede
maal gestapeld in lange rijen van ongeveer 1,50 meter hoog. De ontmijning
gebeurde als volgt:
a) Door de
ontmijningsdiensten voor de munitie voorzien van een tijdsmechanisme.
b) Door de
andere soldaten en de krijgsgevangenen voor de andere munitie. Daarvan moest de
kop worden afgevezen en de inhoud uitgegoten.
Deze
operatie was niet van gevaar ontbloot en wekelijks waren er ongelukken met
gewonden en soms ook doden.
Maar wat er op 6 mei 1919 gebeurde was iets verschrikkelijks en hier laat ik de enige nog levende getuige aan het woord, de man die midden in de hel zat en het allemaal heeft meegemaakt, namelijk soldaat Omer Beddeleem.
"Het was snikheet op die zesde
mei 1919. We zaten onze boterham aan het opeten in onze barakken. De Duitse
krijgsgevangenen deden hetzelfde maar zij zaten buiten op stro met hun ruggen
leunend tegen een rij munitie. Ondanks het zeer strenge rookverbod werd er soms
wel gepaft, ge weet hoe soldaten zijn. Opeens stond dat stro in brand, het vuur
verspreidde zich bliksemsnel en de eerste munitie begon te ontploffen. 00
enkele seconden stond alles in vuur en v lam. De hemel was een vuurzee en er
viel een regen van gloeiend ijzer en staal. Dit bracht dan op zijn beurt de
andere rijen tot ontploffing. Zelfs de munitie in het station kwam alzo tot
ontploffing alsmede een nog niet geloste munitietrein welke volledig de lucht
invloog. Het was verschrikkelijk. Het was alsof de hel was losgebroken, een
ware "holocaust" en we zaten als rat ten in de val. Iedereen vluchtte
in paniek en dit in alle richtingen; Waterloo, Bosvoorde, Overijse via
Hoeilaart. Op onze vlucht verwittigden wij de burgers van het gevaar en raadden
hen aan ons voorbeeld te volgen. Een rangeerder van het groot station van
Groenendaal, Lamme de waal (Tillieu) blies langs de weg op zijn hoorn cm de
mensen te alerteren en hen aan te zetten om de benen te nemen. Het was
verschrikkelijk. De ene ontploffing na de andere. De obussen vlogen 't
allenkante door de lucht en vielen tot in het centrum van Hoeilaart. De
gebouwen en de tribunes op de renbaan werden totaal vernield. Overal in het
dorp was er schade aan de gebouwen; afgerukte daken, afgevallen plafonds,
gesneuvelde ruiten, gescheurde muren en noem maar op. Voor de soldaten en de
krijgsgevangenen werd een eerste maal verzamelen geblazen op
"Bruintjes-wei" in de Steenbergstraat te Hoeilaart alwaar er twee
dagen werd gekampeerd, daarna vertrokken wij naar Jezus-Eik cm uiteindelijk af
te zakken naar de kazerne te Etterbeek. Gedurende acht dagen kwamen er nog
steeds soldaten en krijgsgevangenen toe in groepjes van tien, twintig man. Daar
werd de inventaris opgemaakt; er zouden 42 doden zijn gevallen en vele, vele
gewonden. Dit werd voor de buitenwereld angstvallig verzwegen. Wij keerden naar
Groenendaal terug en namen er onze taak terug op. Dan werden er voor de eerste
maal burgers aangeworven om de uitgedunde rangen op te vullen. Na deze
ontploffing moesten wij de neergekomen, overal verspreide, niet ontplofte
munitie verzamelen, een gevaarlijk karwei vermits ze doorgaans was beschadigd.
Daar het gevaar om deze munitie te ontmijnen werkelijk te groot was, werd deze
tot ontploffing gebracht in een put van twee meter diep door ons gegraven aan
het 1600 rooterpunt en dit door middel van staven dynamiet. Enkele maanden na
deze ontploffing deed zich een tweede ontploffing voor waarvan de oorzaak
onbekend is gebleven. Waar de ontploffing van 6 mei ongeveer 6 uur duurde, was
de tweede van langere duur en opnieuw was er veel schade alhoewel de ontplofte
munitie minder gevaarlijk was. Deze maal geen paniek onder de troepen en de
krijgsgevangenen. I~ volledige orde werd onmiddellijk opgemarcheerd naar de
kazerne te Etterbeek. Na enkele dagen toog men terug aan het werk te
Groenendaal. In 1920 was de karwei definitief geklaard."
Het is echter vrijwel zeker, dat er
zich rond de renbaan in het Zonienwoud nog zowat overal weggeslingerde munitie
in de grond bevindt. Vermelden wij nog dat de grote baan Groenendaal-Waterloo
tijdens de ontmijningsperiode werd afgesloten.
Wat de slachtoffers betreft van de
ongelukken bij het ontmijnen, vinden wij in het archief van de gemeente
Hoeilaart volgende gegevens:
MAl
Richard, Krijgsgevangene in het kamp van Groenendaal, overleden 10 september
1919, "Eclat d'obus". 11 uur 's morgens.
CRAPS Remi,
arbeider wonende te Huldenberg, overleden op 21 november 1919, 2 uur 's avonds,
"Explosion au depot de munitions, Groenendaal."
LAUREYS
Pierre Antoine, arbeider wonende te Molenbeek, overleden op 21 november 1919, 2
uur 's avonds. "Explosion au depot de munitions de Groenendaal.
DEOOIR,
arbeider, zelfde reden, overleden op 21 november 1919.
VAN REET
Firmin, militair, overleden op 6 januari 1920, 11 uur 's morgens,
obusontploffing.
DELSART
Gaston, overleden in mei 1920.
Hieruit concludeer ik dat de tweede
ontploffing waarvan Omer Beddeleem spreekt (enige rnaanden na de eerste) zich
vermoedelijk heeft voorgedaan op 21 november 1919, vermits de dokters als
doodsoorzaak van de slachtoffers van die dag vermelden "Explosion au depot
de munitions de Groenendaal", waar er voor de slachtoffers op
een andere datum als doodsoorzaak wordt opgegeven "eclat d'obus" of
"obusontploffing". Het is opvallend dat er in de bevolkingsregisters
geen spoor te bekennen valt van de grote ontploffing op 6 mei 1919. Ook dit
schijnt overeen te stemmen met de versie van oud-soldaat Omer Beddeleem waar
hij zegt dat die ramp door de militaire overheid als topsecret werd behandeld,
wat des te gemakkelijker was omdat er toen nog geen burgers bij betrokken
waren.
Nog een feit in de marge van die
fameuze ontploffing is de geboorte van Jan Gillyns op 6 mei 1919 tijdens de
"vlucht naar Overijse" van zijn ouders. De geboorte had plaats bij de
familie Vancaudenberg te Overijse, wat maakt dat Jan een geboren Overijsenaar
is. Alle gekheid op een stokje, Jan, maar de omstandigheden van uw geboorte
hebben wel wat gemeen van deze van "het kindeke Jezus".
Eens de oorlogsperikelen voorbij,
begonnen eerst met de renbaan in bruikbare staat te stellen. Dit gebeurde net
bekwame spoed want reeds op 26 juni 1921 werd de hippodroom heropend met een
programma ten voor - dele van de oorlogsinvaliden. Daarna werd werk gemaakt van
de heropbouw van de tribunes, gebouwen en installaties. De koninklijke tribune
kwam slechts in 1924 aan de beurt. Deze tribune is dus niet de originele zoals
vaak wordt gedacht, maar wel een kopie die evenwel volgens andere plannen en
net andere materialen werd gebouwd.
Tijdens de oorlog 1940/1945 werd de
hippodroom van Groenendaal gesloten en bezet door het Duitse leger. Een tijd
lang waren er ook Italiaanse soldaten van de luchtmacht ondergebracht. Op de
renbaan zelf stonden er paarden van het Duitse leger.
De
installaties hebben dan ook weinig van de oorlog te lijden gehad en de
heringebruikname daarna verliep uitermate vlot. Op 30 mei 1947 vond de
"reouverture" plaats met een programma georganiseerd door de
Aanmoedigingsmaatschappij en Steeple Chase-vereniging samen.
Er lag dus tijdens de oorlog
1940/1945 evenmin munitie op de renbaan. Deze was wel opgeslagen in het
Zonienwoud, maar dit is een ander verhaal dat ik U later, samen met de andere
perikelen uit beide oorlogen, hoop te brengen.
Maurits DEROM
Het Glazen Dorp
1)Gegevens
geput uit de documentatie bewaard bij de Administratie van Waters en
Bossen.
(2)A.G.H. Lijst der vreemdelingen
opgemaakt ten behoeve van de Veilgheid